18 / 44
ağır iyonlar ve egzotik çekirdekleri göz-
lemlemek için radyoaktif iyonları içeriyor.
LHC, dünyanın en büyük ve en güçlü par-
çacık hızlandırıcısıdır. Yerin yaklaşık 100
metre altında, 27 kilometre uzunluğa sa-
hip dairesel bir tünel içerisine yerleştiril-
miştir. LHC, parçacıklara enerji göndermek
için güçlü elektrik alanları kullanıyor ve
manyetik alan kullanarak sistem vasıta-
sıyla ışınları yönlendiriyor. Parçacıklar,
LHC etrafında ışık hızına yakın bir sürede
dönene kadar -saniyede 11,235 defa- git-
gide artarak hız enerjisi kazanıyorlar. Çar-
pıştıklarında, dört devasa dedektör; CMS,
ATLAS, ALICE ve LHCb- olanları kaydedi-
yor.
Güvenlik her zaman önceliklidir
CMS (Kompakt Müon Solenoidi) dedektö-
rü, 21 metre uzunluğunda, 15 metre ça-
pında ve 12.500 ton ağırlığında ölçüm ya-
pan teknolojik olarak gelişmiş bir tespit
cihazıdır. 100 milyon ölçüm elemanından
oluşan cihaz, saniyede 40 milyona kadar
ölçüm yapabilmekte olup şimdiye kadar
üretilmiş en kompleks ve en hassas ölçüm
aletidir. Ölçüm hatalarını engellemek için
tüm etki faktörleri belirlenen toleranslar
içinde kalmak zorundadır. Yeraltı alanla-
rındaki ortam ve tahliye havası da bu etki
faktörleri arasındadır. Doğru çalışmayı sü-
rekli garantilemek için, dedektörün içinde
ve dışında 100’den fazla ölçüm noktasın-
da, ortam havası sürekli olarak alınıyor ve
analiz ediliyor. Bu durum, ismindeki
“Kompakt” kelimesi de göz önüne alındı-
ğında, her zaman hızlı bir şekilde araya
girmenin mümkün olmadığı belirtilen pro-
seslerde daha da önem taşıyor. Dedektör-
de yangın veya gaz kaçağı gibi kritik du-
rumlarda, iç bölümlere erişmek için, acil
durum alanlarına ulaşmak iki hafta kadar
zaman alabiliyor.
Akıllıca otomatikleştirilmiş
Her bir hava toplama noktası, geçmişte
yüksek maliyetlere sebep olan ayrı bir
analitik cihaza sahipti. Dahası CERN stan-
dartları için, bakım maliyetleri ve muhte-
mel arıza oranları çok yüksekti.
2016’nın başlarından itibaren kullanılan
VTSA tip valf adası, hava akışlarının müm-
kün olan en hızlı güzergâh üzerinden ana-
litik cihazlara yönlenmesini garanti ediyor.
Yeni çözüm, gerekli analitik cihaz sayısını
10 kat düşürdü. Hava akışları şimdi mer-
kezi olarak birleştiriliyor ve alt analitik ci-
hazlara veriliyor. VTSA’nın ana valfleri sı-
kıştırılmış hava ile yönlendiriliyor ve CMS
dedektörünün manyetizmasından etkilen-
meme avantajına sahip bulunuyor. Valf
adası, CERN’in özel gereksinimleri için
konfigüre edildi. En önemli teknik adap-
tasyonu, iki yönlü çalışma oluşturuyor.
Normal çalışmada, ölçüm hattındaki hava,
alt analiz istasyonuna valf adası aracılığıy-
la yönlendiriliyor. Aynı zamanda, tüm di-
ğer ölçüm hatları, sürekli olarak düşük ba-
sınçta çalışacak şekilde kuruluyor. Bu
yüzden, bir sonraki ölçüm hattına geçildi-
ğinde valfte ortam havası bulunuyor. Bu
esnek uygulama, CERN’in beraber çalıştığı
VTSA’nın yüksek kalite standartlarına sa-
hip komponentlerinin, hem performans
hem de fiyat açısından uzun dönemli ve-
“Festonun özel çözümü,CMS deneyinde güvenlik ve
verimliliği geliştirmemizi sağladı.”
Gerd Fetchenhauer, CMS Gas Safety Officer, CERN